GPT (GUID Partition Table) ve MBR (Master Boot Record) Arasındaki Farklar

Bir Disk kullanılmadan önce onun işletim sistemi tarafından tanınabilmesi için belirli bir mantıksal düzende biçimlendirilmesi gerekir. Bu düzen, sadece bölüm sayısı ya da boyutlarıyla ilgili değildir; aynı zamanda Disk’in nasıl önyükleneceği, hangi sistemlerle uyumlu çalışacağı ve verilerin nasıl organize edileceği gibi detayları da kapsar. Bu işlevi yerine getiren yapı ise Partition Table olarak adlandırılır.

Yani Partition Table, Disk’in neresinde hangi bölümün başladığını, nerede bittiğini, bu bölümün hangi amaçla kullanıldığını ve işletim sistemi tarafından nasıl tanınacağını belirten bir harita gibidir.

Bir Disk'i kabaca büyük boş bir alan gibi düşünebilirsin. Bu alan, bölümlere (Partition) ayrılmadıkça, işletim sistemi buraya veri yazamaz, hatta bu alanı tanıyamaz. İşte bu bölümlerin tanımı, konumu ve tipi gibi tüm bilgiler Partition Table içinde tutulur.

Örneğin bir Disk’te şunlar olabilir:

💡 Birincil bölümde işletim sistemi kurulu (C:)

💡 İkinci bölüm veri depolamak için ayrılmış (D:)

💡 Üçüncü bölümde Recovery Partition

İşletim sistemi, bu bölümlerin nerede başlayıp nerede bittiğini, hangisinin hangi dosya sistemini kullandığını ve hangi bölümün ne amaçla ayrıldığını Partition Table'daki verilere bakarak anlar. Bu tablo bozulursa ya da eksikse, Disk üzerindeki verilere erişim ya tamamen kaybolur ya da hatalı olur.

Yani özetle Partition Table, Disk'in yapısını tanımlayan, hangi verinin nerede olduğunu sistemin anlayabilmesi için kritik olan düşük seviyeli bir tanım yapısıdır. GPT ya da MBR gibi yapılar, aslında bu Partition Table’ın formatlarıdır. Farklı yöntemlerle Diski bölmek, düzenlemek ve sistemin anlayacağı hale getirmek gibi aynı işi yapmaya çalışırlar.

En yaygın iki Partition Table formatı ise Master Boot Record (MBR) ve GUID Partition Table (GPT) şeklindedir.



MBR, 1980'li yıllardan itibaren kullanılmaya başlanan ve BIOS tabanlı sistemlerle uyumlu çalışan klasik bir yapıdır. Disk’in ilk 512 bayt’lık kısmını kullanır. Bu alanda hem önyükleme kodu hem de bölüm bilgileri yer alır. Ancak MBR, en fazla 4 adet Primary Partition tanımlayabilir ve sadece 2 TB’a kadar olan Disk’leri destekler. Bunun üzerine çıkan alanlar işletim sistemi tarafından görülemez. Ayrıca MBR, veri bütünlüğünü kontrol eden herhangi bir mekanizma barındırmaz; yani Partition Table bozulursa Disk yapısı da kolayca zarar görebilir. Bugün hala eski donanımlar ya da BIOS’a bağlı sistemler için MBR kullanımı gerekebilir.

GPT ise çok daha modern bir yapı olarak karşımıza çıkar. UEFI mimarisiyle birlikte geliştirilmiştir ve MBR’ın kısıtlamalarını tamamen ortadan kaldırır. Öncelikle 128 adede kadar Partition tanımlanmasına olanak sağlar ve 2 TB sınırı bulunmaz. Disk kapasitesi ne kadar büyük olursa olsun GPT bu alanı yönetebilir. Her Partition, benzersiz bir Globally Unique Identifier (GUID) ile tanımlanır. Böylece sistem, her bölümü net bir şekilde ayırt edebilir. Ayrıca GPT yapısında, Partition Table sadece Disk’in başında değil, aynı zamanda sonunda da yedek olarak tutulur. Bu sayede yapı bozulduğunda geri dönüş yapılabilir. Tüm bunlara ek olarak GPT, Cyclic Redundancy Check 32-bit (CRC32) ile veri bütünlüğünü sürekli kontrol eder.

CRC32 (Cyclic Redundancy Check 32-bit), veri bütünlüğünü denetlemek için kullanılan bir hata tespit algoritmasıdır. Disk, Network trafiği, dosya transferleri ve dosya sistemleri gibi birçok alanda veri kaybı, bozulma ya da hata oluşup oluşmadığını anlamak için kullanılır. GPT (GUID Partition Table) yapısında da Partition Table’ın bozulup bozulmadığını kontrol etmek için CRC32 Checksum yöntemi kullanılır.

CRC32 mantığı oldukça sade çalışır ve verinin içeriğine göre bir 32-bit'lik sayı (Checksum) hesaplanır. Bu sayı, ilgili veriye eşlik eder. Daha sonra bu veri okunurken aynı işlem tekrar yapılır ve hesaplanan yeni CRC değeriyle daha önceki değer karşılaştırılır. Eğer iki değer birbirine eşitse veri aynı kalmıştır, bozulmamıştır. Fakat değerler uyuşmuyorsa, veri aktarımında ya da Disk üzerinde bir bozulma meydana gelmiştir demektir.

GPT yapısında bu sistem, hem Partition Table hem de GPT Header için ayrı ayrı CRC32 değerleri hesaplanır ve saklanır. Bilgisayar, bu alanları okuduğunda tekrar CRC32 değeri oluşturur ve karşılaştırma yapar. Eğer bir tutarsızlık tespit edilirse, GPT otomatik olarak Disk'in sonundaki yedek Partition Table'ı devreye alabilir ya da kullanıcıya hatalı bir yapı olduğunu bildirir.

CRC32, çok hızlı çalıştığı için özellikle Disk, Network, Firmware gibi donanım seviyesinde gerçek zamanlı hata kontrolü gereken yerlerde tercih edilir. Ancak şunu da unutmamak gerekir: CRC32 hataları tespit eder, ama düzeltemez. Bu yüzden veri bozulduğunda sadece durumun fark edilmesini sağlar; veri kurtarma gibi bir işlevi yoktur.

Sonuç olarak GPT'nin CRC32 kullanıyor olması, yapı bozulmalarına karşı gömülü bir güvenlik katmanı ekler. Bu da MBR’a göre çok daha sağlam bir veri yapısı sunar.

Bugün çoğu modern sistem GPT desteğiyle gelir ve özellikle UEFI kullanan cihazlarda yalnızca GPT üzerinden önyükleme yapılabilir. Yani GPT sadece bir tercih değil, aynı zamanda donanım ve yazılım uyumluluğunun bir gerekliliğidir. MBR ise daha çok geçmişe yönelik uyumluluk sağlayan, sınırlı ama hala bazı sistemlerde işe yarayan bir yöntemdir.

Bir Disk biçimlendirilmeden önce hangi yapının seçileceği, sadece o anki kurulum değil, gelecekteki kullanım senaryolarını da etkiler. Çünkü MBR’dan GPT’ye ya da tersi geçiş yapılmak istenirse, genellikle tüm Partition’lar silinmeden bu işlem tamamlanamaz. Bu yüzden tercih, rastgele değil, bilinçli bir kararla yapılmalı. Böylece ileride oluşabilecek sınırlamalar, daha en baştan önlenmiş olur.

GPT ve MBR Disk Biçimlendirme Arasındaki Farklar

GPT ve MBR yapıları arasındaki farkı doğru şekilde kavramak, yalnızca kurulum sürecinde değil, sistemin uzun vadede nasıl yönetileceğini planlarken de belirleyici olur. Biçimlendirme sırasında tercih edilen yapı; Partition sayısından Disk erişim yöntemine kadar birçok temel davranışı doğrudan şekillendirir. Bu nedenle seçim, sadece donanım ile değil, çalışacak yazılım ve mimariyle de birebir uyumlu olmalıdır.

Günümüzde daha yaygın kullanılan GPT, yalnızca büyük boyutlu Disk desteğiyle değil; aynı zamanda sunduğu yedekli yapılandırma ve bütünlük kontrol mekanizmalarıyla da dikkat çeker. Bu yapı, veri yapılarının bozulmasını önlemeye odaklanırken, Disk üzerindeki kritik bilgilerin kaybını engelleyen fazladan güvenlik katmanları sunar. MBR ise daha basit ihtiyaçlarda hâlâ işlevsel olabilir ancak gelişmiş önyükleme senaryolarına yanıt veremez.

GPT'de her Partition, basit bir konum bilgisiyle değil, benzersiz bir Globally Unique Identifier (GUID) ile tanımlanır. Bu GUID’ler sayesinde Disk üzerindeki bölümler sistem tarafından net biçimde ayırt edilir. Örneğin bir EFI System Partition ya da Microsoft Reserved Partition, sadece sırasına göre değil, ait olduğu işlevin türüne özel GUID ile tanımlanır. Böylece çoklu işletim sistemi kurulumlarında, Disk klonlamalarında ya da yedekleme süreçlerinde bölümlerin karışması önlenmiş olur.

Ayrıca yazılım tabanlı yönetim araçları da bu GUID’ler üzerinden her Partition'ın ne amaçla tanımlandığını doğrudan anlayabilir. Bu yapı, elle müdahale gerektirmeden sistemle entegre çalışan daha şeffaf ve otomatize bir yönetim sağlar. MBR tarafında ise tanımlamalar sabit tip kodlarına dayanır ve tanım hassasiyeti düşüktür. GPT'nin sunduğu tanımlama esnekliği, yalnızca veri düzenini iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda otomasyon ve hata ayıklama süreçlerini de ciddi anlamda kolaylaştırır.

Seçim yapılırken yalnızca Disk boyutuna ya da donanım nesline odaklanmak yeterli olmaz. Altyapının ileride nasıl evrileceği, bakım kolaylığı ve sistem bileşenlerinin güncelliği gibi faktörler de bu tercihte doğrudan rol oynar. En başta doğru yapı seçildiğinde, sonraki adımlar daha kararlı ve sorunsuz şekilde ilerler. Çünkü bu tercihle birlikte, sistemin gelecekte karşılaşabileceği birçok teknik senaryoya da bugünden hazırlık yapılmış olur.

1- GPT (GUID Partition Table)

✅ Her bir Partition için benzersiz bir tanımlayıcı olan GUID (Globally Unique Identifier) kullanır.

✅ 128 adede kadar Partition tanımlanabilir.

✅ 2 TB sınırı yoktur; Disk kapasitesi 256 TB ya da daha fazlaysa kullanılabilir. Bu, özellikle Windows NTFS dosya sistemi için geçerli olan pratik bir sınırdır.

✅ UEFI tabanlı sistemlerle çalışmak üzere tasarlanmıştır.

✅ Yedek Partition tablosu içerdiği için MBR’ye kıyasla daha güvenilirdir.

✅ Modern donanımlar, sanallaştırma platformları ve büyük kapasiteli Storage sistemleri ile daha uyumludur.

GPT Ne zaman tercih edilir?

✅ 2 TB’tan büyük Disk'ler kullanılacaksa.

✅ UEFI destekli sunucularda çalışılıyorsa.

✅ Failover Cluster, Hyper-V, SAN veya yüksek kapasiteli Volume yapıları tasarlanıyorsa

2- MBR (Master Boot Record)

✅ Diskin ilk sektörü içerisinde bulunan ve Disk bölümlerinin tanımlandığı eski nesil bir Partition yapısıdır.

✅ En fazla 4 adet Primary Partition tanımlanabilir.

✅ 2 TB’tan büyük Disk'lerde çalışmaz. 2 TB üzerinde kalan alanı göremez ve kullanamaz.

✅ BIOS tabanlı sistemlerle çalışmak üzere tasarlanmıştır.

✅ Eski donanımlarla ya da 32-bit işletim sistemleriyle çalışan yapılarda hala tercih edilebilir.

✅ Basit, uyumlu ve düşük kapasiteli Disk'ler için yeterlidir.

MBR Ne zaman tercih edilir?

✅ 2 TB’tan küçük Disk'ler kullanılacaksa.

✅ BIOS destekli sunucularda çalışılıyorsa. 

✅ Eski işletim sistemi uyumluluğu gerekiyorsa.
 

GPT’nin desteklediği maksimum Disk kapasitesiyle ilgili kaynaklarda farklı değerler görülebilir. Bazı yerlerde 256 TB sınırından bahsedilirken, bazı teknik dokümanlarda bu değerin 9 Zettabyte (ZB) gibi devasa bir seviyeye kadar çıktığı ifade edilir. Bu durum, bir çelişki gibi görünse de aslında teorik sınır ve pratik sınır olmak üzere iki farklı kavramdan kaynaklanır.

GPT, 64-bit Logical Block Addressing (LBA) yapısı kullandığı için, teorik olarak 9.4 ZB kapasiteye kadar olan Disk'leri adresleyebilir. Bu sınır, sektör boyutu 512 byte kabul edildiğinde, hesaplanan en yüksek değerdir. Yani GPT mimarisi, bugünkü teknolojilerin çok ötesinde bir adresleme gücüne sahiptir.

Ancak gerçek dünyada işler sadece GPT ile sınırlı değildir. Çünkü bir Disk'in tamamını verimli bir şekilde kullanabilmek için işletim sistemi, dosya sistemi ve donanım Firmware’i de bu kapasiteyi desteklemelidir.

Ek olarak GPT yapısı sayesinde donanımsal bir engel ortadan kalkmış olsa da, uygulama seviyesinde hala işletim sistemi ve dosya sistemlerinin dayattığı sınırlar mevcuttur. Bu yüzden 9 ZB, teorik olarak mümkündür, ancak bugün için GPT kullanan bir sistemde 256 TB üzerindeki alanları gerçekten kullanabilmek için uygun dosya sistemlerinin ve özel çözümlerin devreye girmesi gerekir.

Sonuç olarak MBR, daha eski ve sınırlı bir yapı sunarken GPT, çok daha esnek, ölçeklenebilir ve modern sistemler için uygundur. Kurulum yapılan ortamın mimarisine, işletim sistemi sürümüne ve Disk boyutuna göre seçim yapılmalıdır. Baştan doğru yapılandırılmazsa, ileride Diski yeniden biçimlendirmek gerekebilir ki bu da veri kaybı anlamına gelir. O yüzden ilk seçim her şeyi belirler.

Aşağıdaki PowerShell komutu ile sistemdeki tüm Disk’lerin hangi yapı ile biçimlendirildiğini kolayca görebilirsin. Bu komut, her bir Disk’in numarasını ve Partition Table tipini listeler.

Özellikle bir sunucu ortamında çok sayıda fiziksel veya sanal Disk kullanılıyorsa bu komutunu kullanmak, son derece pratik ve işlevsel bir çözümdür. Bu komut sayesinde, tüm Disk’lerin hangi Partition yapısıyla (MBR veya GPT) biçimlendirildiğini tek bir satırla hızlıca görebilirsin. Özellikle kurulum, Disk yapılandırması, yedekleme senaryoları ya da dönüşüm planları yapılırken bu bilginin topluca ve okunabilir şekilde elde edilmesi, zamandan kazandırır ve olası hataların önüne geçilmesini sağlar. Karmaşık ortamlarda sade bir çıktı alarak net bilgiye ulaşmak için ideal bir yöntemdir.

PowerShell komutunu çalıştırdığında, sistemdeki Disk'lerin Partition Table tipine göre nasıl yapılandırıldığını gösteren aşağıdakine benzer bir liste elde edersin. Komutun çıktısı, her bir Disk’in numarasını ve hangi formatla biçimlendirildiğini belirtir. 
 

Disk yapılandırmalarında kullanılan MBR ve GPT kavramlarını doğru anlamak, sistemin uzun vadeli kararlılığı ve veri yönetimi açısından büyük bir fark yaratır. Özellikle Disk boyutu, önyükleme yöntemi ve donanım mimarisi gibi konular bu iki yapı arasındaki tercihi doğrudan etkiler. MBR, geçmişten gelen bir yapı olarak belirli sınırlamalarla çalışırken; GPT, daha yüksek kapasite desteği, yedekli yapılandırma ve UEFI uyumluluğuyla geleceğe dönük senaryolarda çok daha esnek bir çözüm sunar.

Her birinin avantajları, kullanım alanları ve teknik sınırları birbirinden farklı. Bu yüzden biçimlendirme tercihini yaparken sadece mevcut yapı değil, ileride yapılacak genişlemeler ya da platform değişiklikleri de göz önünde bulundurulmalı. Klasik uyumluluk ihtiyaçlarında MBR iş görürken, modern sistem mimarilerinde GPT neredeyse kaçınılmaz hale gelir.

Bu makalede aktarılan tüm farklar, Disk yapılandırmasının yalnızca ilk adım değil, tüm işletim süreci boyunca nasıl davranacağını belirleyen temel parametrelerden biri olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Hangi yapının kullanılacağına karar verirken, sadece teknik gereklilikler değil, sistemin önümüzdeki yıllarda nereye evrileceği de hesaba katılmalı.

Faydalı olması dileğiyle...